نقطه عطف زندگى امام صادق (ع)، مقام شامخ و جاى گاه رفیع علمى وى مى باشد و آن حضرت بیشتر با این ویژگى شناخته مى شود. تأثیرگذارى وى در فقه و معارف شیعى به گونه اى است که مذهب شیعیان دوازده امامى به «مذهب جعفرى» معروف شده است.
یکى از ابعاد علمى امام صادق (ع)، در برخورد با غلوّ و غالیان ظهور مى کند. وى همواره مى کوشید از راه هاى گوناگون با انحرافات فکرى و کژ روى هاى عقیدتى مبارزه کند. از این رو مبارزه علمى با غلوّ و غالیان، فصل مهمى از زندگى وى را تشکیل مى دهد. به دلیل اهمیت این موضوع که امروزه نیز یکى از مشکلات و آسیب هاى جدّى جامعه ماست، این بعد علمى امام را مد نظر قرار داده ایم و امیدواریم که پژوهش گران ارجمند زوایاى دیگرى از بعد علمى آن بزرگوار را بشکافند و بنمایانند.

تولد و امامت
امام صادق (ع) در هفدهم ربیع الاول سال ۸۳ هجرى در مدینه چشم به جهان گشود و در سن ۶۵ سالگى در سال ۱۴۸ هجرى دیده از جهان فرو بست و در قبرستان «بقیع» در کنار مرقد پدر بزرگوارش به خاک سپرده شد.

جاى گاه علمى

درباره عظمت علمى امام صادق (ع) همین بس که دانشمندان تشیّع و تسنّن جاى گاه علمى او را قبول داشتند و در برابر آن سر تعظیم فرود مى آوردند و برترى علمى او را مى ستودند.

«ابوحنیفه»، پیشواى فرقه حنفى مى گوید: من دانشمندتر از جعفر بن محمد ندیده ام.

مالک، پیشواى فرقه مالکى مى گوید: در علم و عبادت و پرهیزگارى، برتر از جعفر بن محمد هیچ چشمى ندیده و هیچ گوشى نشنیده و به قلب هیچ بشرى خطور نکرده است.

شیخ مفید مى نویسد: به قدرى علوم از آن حضرت نقل شده که زبانزد مردم گشته و آوازه آن همه جا پخش شده است.

وضع فرهنگى عصر امام صادق (ع)

در میان امامان بزرگوار، عصر امام صادق (ع) دوره اى منحصر به فرد بوده و شرایط اجتماعى و فرهنگى آن در زمان هیچ یک از امامان وجود نداشته است، زیرا آن دوره از نظر سیاسى، دوره ضعف و تزلزل حکومت بنى امیّه و فزونى قدرت بنى عباس بود و این دو گروه مدتى در حال کشمکش و مبارزه با یک دیگر بودند. از زمان هشام بن عبدالملک، تبلیغات و مبارزات سیاسى عباسیان آغاز گردید و در سال ۱۲۹ وارد مرحله مبارزه مسلّحانه و عملیات نظامى گردید و سرانجام در سال ۱۳۲ به پیروزى رسیدند.

از آن جا که بنى امیّه در این مدت گرفتار مشکلات سیاسى فراوانى بودند، لذا فرصت ایجاد فشار به امام و شیعیان را (مثل زمان امام سجاد) نداشتند. عباسیان نیز چون پیش از دست یابى به قدرت در پوشش شعار طرفدارى از خاندان پیامبر و گرفتن انتقام خون آنان عمل مى کردند، فشارى از سوى آنان اعمال نمى شد. به همین دلیل این دوران، دوران آرامش و آزادى نسبى امام صادق (ع) و شیعیان بود و فرصت بسیار خوبى براى فعالیت هاى علمى و فرهنگى آنان به شمار مى رفت. از نظر فکرى و فرهنگى نیز عصر امام صادق (ع) عصر جنبش فکرى و فرهنگى بود.